อยากให้พูดถึง งานนิทรรศการชุดชั่วฟ้าดินสลายของตะวันในครั้งนี้

ก่อนมาชมงานครั้งนี้ผมก็ไม่ทราบว่าตะวันจะทำอะไรนะครับ รู้แค่ว่าจะเป็นงานชุดใหม่ ขอเข้ามาดูกับตะวันนิดหน่อย ก็พบว่าตะวันทำงานด้วยวิธีที่เอาตั้งแต่การทำงานใน work in studio มาทำงานในพื้นที่ที่แสดง ทำงานใน site เลย และงานนี้มีลักษณะเป็น conceptual art ที่รูปแบบจะสอดคล้องกับ concept เช่น เราจะเห็นตั้งแต่การติดตั้งที่แบ่งออกเป็น 2 ส่วน

ผมคิดว่าครั้งนี้ก็เป็นครั้งหนึ่งที่ตะวันแสดงความคิดของตัวเองออกมาเกี่ยวกับความเป็นจริงของสังคมไทย อย่างคนที่ค่อย ๆ หาความรู้ แล้วค่อย ๆ รู้แล้วว่ามีเบื้องหลังหรือจุดเริ่มต้นมาจากอะไร ดูเหมือนว่าตะวันย้อนไปค้นคว้าหาข้อมูลตั้งแต่ยุคสงครามเย็น สมัยจอมพลสฤษดิ์ ซึ่งในเวลานั้น อเมริกาไม่ต้องการให้ไทยเป็นคอมมิวนิสต์ เพราะว่าในยุคนั้นมีความเชื่อที่เรียกว่าทฤษฎีโดมิโน ที่เชื่อว่าถ้าประเทศด้อยพัฒนาประเทศหนึ่งเป็นคอมมิวนิสต์ ประเทศข้างเคียงก็จะเป็นหมด มันจะล้มตามกันหมด สำหรับการต่อสู้ระหว่างคอมนิวนิสต์และทุนนิยมในยุคนั้นก็ดูเสมือนว่าการเปลี่ยนแปลงของไทยหลายอย่าง รวมทั้งการทำไอโอ สมัยตอนเด็ก ๆ เขาเรียกว่าสร้างจิตวิทยามวลชน เพื่อที่จะกล่อมเกลาจิตสำนึกคนให้เชื่อไปทางใดทางหนึ่งโดยวิทยาการทางการทหาร ใช้จิตวิทยาของการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์ต่าง ๆ ที่เข้มข้นมาก อย่างเช่นอีกฝั่งของตะวันที่ใช้แนวคิดของโปสเตอร์ที่ปิดบนกำแพง ที่เป็นลักษณะของ propaganda คือเป็นโฆษณาชวนเชื่อทางการเมืองในยุคสมัยจอมพลสฤษดิ์ ก็มีของอเมริกา หนังสือเสรีภาพ ซึ่งเป็นหนังสือที่ผมทัน หนังสือเสรีภาพเป็นหนังสือข่าวสารที่อเมริกาจัดทำเป็น 2 ภาษา จะพูดถึงเรื่องข้อดีของอเมริกา เอามาแจกฟรีตามสถานศึกษาหรือตามที่ต่าง ๆ ในนิทรรศการครั้งนี้ที่เราเห็นก็จะเป็นลักษณะ installation สิ่งที่เราเห็นจะเป็นรูปสัญญะ เช่น กำแพง เป็นกำแพงในความหมายเชิงสัญลักษณ์ อุปมาถึงคนแบ่งแยกกันมีกำแพงกลางกั้น แบ่งเป็น 2 ส่วน ส่วนหนึ่งก็จะเบา ๆ แต่มีความเข้มข้นเชิงเนื้อหา ตะวันจำลองหยิบยืมรูปแบบที่เป็นโปสเตอร์ propaganda มาติดบนกำแพงมาใช้ แต่พอมาอีกฝั่งหนึ่งก็จะผสมอะไรหลายๆอย่างมีภาษาของกราฟฟิตี้ แล้วก็มีเนื้อหา มีภาพที่มีการใช้ภาษาของการ์ตูนเล่มละบาท ซึ่งเป็นรสนิยมของคนรากหญ้า ตอนผมเป็นเด็กก็จะซื้อการ์ตูนเล่มละบาทอ่าน เรื่องราวก็เกี่ยวกับผี ความรัก โป๊นิดหน่อย ซึ่งเด็กไทยส่วนหนึ่งก็จะโตมากับหนังสือเล่มละบาทในยุคที่ผมเป็นเด็ก 

คิดว่าความพิเศษของงานตะวันในครั้งนี้คืออะไร

ตะวันก็สะสมอะไรมาหลายอย่าง ซึ่งจะบอกว่าทั้งหมด ทั้งฝั่งโปสเตอร์ propaganda และฝั่ง (ความจริง) นี้ เป็นการรวบรวมสิ่งที่สามารถเอามาใช้แสดงความคิดของตะวันได้ ฝั่งนี้จะมีสีแค่ ขาว ดำ เทา ที่เขียนบนกำแพงโดยตรงหรือว่าบนผ้าใบและติดบนกำแพงมันก็จะเป็นรูปแบบที่ทับซ้อนกันระหว่าง painting และ graffiti art จริง ๆ แล้ว graffiti art ดั้งเดิมคือ การกระทำทางการเมืองจากคนชายขอบในยุโรปหรืออเมริกา เขาก็จะใช้พื้นที่สาธารณะหรือพื้นที่ต้องห้าม แสดงอัตลักษณ์กลุ่มหรือตัวตนที่แท้จริง ซึ่งบางครั้งก็มีการทับซ้อนกัน มันเป็นการเมืองของคนชายขอบ เพราะฉะนั้นมันก็จะมีเสน่ห์ของตัวมันเอง อย่างในเมืองไทย พอเอามาทำอย่างนี้มันก็จะแสดงความดิบและความเข้มข้นมันก็จะชัดขึ้น และในห้องนี้ก็เหมือนว่าตะวันอุปมาให้เป็นเหมือนนรก นรกก็คือพื้นที่ที่เราใช้ชีวิตอยู่ในปัจจุบันนี้แหละ คนไทยทั่วๆไปทั้ง 2 ฝ่าย โดยเฉพาะฝ่ายอำนาจรัฐ โดน hate speech มาเป็นเวลายาวนาน แล้วกลายเป็นความเชื่อที่ฝังใจ มันไม่ได้เป็นความคิดแต่ว่าเป็นความรู้สึกด้วย ซึ่งมันอยู่บนความเกลียดชัง แทนที่จะใช้ความรู้หรือใช้ระยะห่างถอยมาหาความรู้ แล้วมาทำความเข้าใจ เพราะมีคนจำนวนมากเลยที่เคยเป็นฝั่งขวามาก่อนแล้วค่อย ๆ มาเห็นอกเห็นใจผู้อื่น ก็มาเป็น democracy แต่ว่าอาจจะต้องใช้ความรู้เป็นอย่างดี ในเชิงระบบ ในเชิงโครงสร้าง 

วิวัฒนาการของตะวันที่รู้สึกได้จากงานนิทรรศการชั่วฟ้าดินสลายเป็นอย่างไร

ในความน่าสนใจของตะวันในขณะนี้ หมายถึงว่ามันมาจากการวาดรูปแบบ modern นะครับ ผมได้มาชมงานของตอนที่ตะวันจบใหม่ๆจากคณะจิตรกรรม ตะวันเป็น painter อยู่ในยุคปลายของ modern art และเข้าสู่ช่วงยุคศิลปะร่วมสมัย ผมน่ะเป็นรุ่นพี่ตะวันหน่อย แล้วทีนี้ก็เลยมีอะไรที่พอจะเข้าใจกันได้บ้าง ตะวันในชุดนี้ ก็พบว่าตะวันมีทักษะในการแก้ปัญหาและใช้ภาษาศิลปะได้หลากหลายมากขึ้น

เมื่อเทียบกับประวัติศาสตร์ที่ตะวันได้ทำงานศิลปะมา นิทรรศการครั้งนี้สนุก แต่ว่างานในครั้งนี้มีความเป็น conceptual base อย่างมาก มีความแตกต่างจากงานของตะวันที่เราเห็นก่อนหน้านี้ประมาณหนึ่ง ก่อนหน้านี้อาจจะเป็น painting ที่สนุก สวย และมี content หมายถึงชุดสีน้ำ แต่ถ้าเป็นสีอะคริลิคก็จะเป็น bad painting ที่ไม่แสดงฝีมือช่างสูง เป็นแนวดิบ ๆ ในนิทรรศการครั้งนี้ ถ้าใช้คำในภาษาสัญศาสตร์คือมันเป็นรูปสัญญะที่สื่อความหมายตาม concept ที่ตะวันอยากได้ ผมคิดว่าวิธีการติดตั้งงาน ที่แบ่ง installation เป็น 2 ฝั่ง ก็เหมือนกับว่าตะวันเก่งขึ้น ไม่ใช่เป็นการตัดสิน แต่เป็นมุมมองจากที่ตะวันแก้ปัญหาต่าง ๆ และนำเสนอรูปแบบงานศิลปะค่อนข้างน่าสนใจ เราไม่เคยเห็นตะวันในแบบนี้มาก่อน

ข้อมูลเพิ่มเติม https://xspace.gallery/exhibition-haunted

นิทรรศการ ชั่วฟ้าดินสลาย 

โดย ตะวัน วัตุยา

12 พฤษศจิกายน – 30 ธันวาคม 2565

จันทร์ - เสาร์ 10:00 น - 17:00 น

Xspace Gallery กรุงเทพฯ

(เข้าชมฟรี)

ขอขอบคุณ

อาจารย์ ธเนศ อ่าวสินธุ์ศิริ

เรื่อง : Xspace Gallery

ภาพประกอบ : ฉัต ไชยคุตร